نشان | شمارۀ 1

  فهرست  

سرمقاله

گذشتۀ نشان
نخستین شمارۀ نشان در  زمستان ۱۳۸۲ منتشر شد، بیست سال پیش. آن زمان نشریات گوناگون دیزاینِ گرافیک در گوشه ‌و ‌کنار جهان منتشر می‌شدند. دهه‌های هشتاد و نود خورشیدی گرافیک مطرح‌ترین رشتۀ تجسمی در ایران بود. انبوه دانشجویان این رشته از دانشگاه‌های گوناگون مدرک می‌گرفتند، پوستر هنوز اهمیت زیادی داشت و دیزاینرهای جوان جوایز بین‌المللی نمایشگاه‌های پوستر را از آن خود می‌کردند. نشان در میانۀ چنین دوره‌ای شکل گرفت. زنده‌یاد مرتضی ممیز سال‌ها پیش از آن تقاضای نشریه‌ای تجسمی با نام نشان را داده بود اما با آن موافقت نشد. از نخستین جلسۀ راه‌اندازی نشان تا انتشار شمارۀ نخست چهارده ماه طول کشید. گُلِ سرسبد نشریات گرافیک آن سال‌ها نشریۀ گرافیس بود که با مدیریت مارتین پِـدِرسِن در امریکا منتشر می‌شد. الگوی ما نیز گرافیس بود، تا آنجا که نقره‌کوب روی جلد نشان را هم با نگاه به گرافیس انتخاب کردیم. موقعیت گرافیک ایران در جهان و نمایش آثار ایرانیان، که بعد از سال‌ها دوباره خودنمایی می‌کردند، نیاز به بولتنی داشت که نشان می‌توانست بار آن را به دوش بکشد. نشان پاسخ‌گوی نیازهای آن سال‌ها بود و تیزبینی مرتضی ممیز برای انتشار نشریه‌ای که بتواند سند باشد ستودنی است، هر چند در هفتمین شماره ما را تنها گذاشت و رفت.
 

تغییر مسیر نشان
می‌دانیم که سر و شکلِ جدید و محتوای نشان علاقه‌مندانی را که به شکل و مضمونِ شماره‌های پیشین عادت کرده‌اند متعجب خواهد کرد. دلیل تغییر ظاهری نشان همان است که اغلب نشریات با آن دست‌ به‌ گریبان‌اند، مسائل مادی، گرانی چاپ و خدمات. اما برای دلیل دوم که به محتوا برمی‌گردد و علت اصلی تغییر بوده، باید توضیح دهیم:
 در سه دهۀ اخیر مباحث بنیادی دیزاین در غرب جدی‌تر شده و پای فلاسفه، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و اندیشمندان بسیاری از رشته‌های دیگر به دیزاین کشیده شده است. این را می‌توان از  کتاب‌های متعدد و متنوعِ میان‌رشته‌ای فهمید. گسترش تفکر دیزاین که اکنون به سایر رشته‌ها سرک می‌کشد و مهمان ساحت‌های گوناگون است سبب توجه بیشتر به دیزاین، حتی میان سیاست‌مداران و دولت‌مردان، شده است. این به آن معناست که حضور دیزاین در زندگی و زیست ما جدی‌تر شده و دیزاینر وظایف جدیدتر و مسئولیت‌های جدی‌تر دارد. در سال‌های اخیر از دیزاینِ گذار، دیزاینِ آینده، دیزاینِ یکپارچه و ترکیب‌های دیگری برای دیزاین صحبت می‌شود. هوش مصنوعی همکار-رقیب دیزاینرها شده و فضاهای گسترده‌ای را پیش روی‌مان نهاده است. دیزاین دیگر آن خط‌کشی‌های مشخص و واضح گذشته را ندارد. رشته‌های دیزاین چنان متنوع شده‌اند و با دیگر رشته‌ها آمیخته‌اند که دیگر نمی‌توانیم خانوادۀ دیزاین را  منفک از هم تلقی کنیم. چترِ دیزاین بسیار گسترده شده و تلاش بر این است از تعامل میان اعضای این خانواده نتایج مشترکِ تازه‌ای به دست آید. ما دیزاینرها، در فضای امروز، چاره‌ای نداریم جز این‌که همدیگر را بهتر بشناسیم، تعامل و همکاری داشته باشیم، به بحث‌های میان‌رشته‌ای دامن بزنیم و دیزاین را گسترش دهیم.
این‌ها را بگذارید کنارِ نیازهای روزافزون و تلنبارشدۀ دانشجویان دیزاین در ایران که هر روز از نظام آموزشی و بسیاری از استادان‌شان پیشی می‌گیرند. نیازهایی که باید برآورده شوند وگرنه فاصلۀ دانشجویان با نظام آموزشی بیشتر خواهد شد و گسست عمیق‌تری ایجاد خواهد کرد. آن‌ها نیاز دارند مسائل دیزاین و مباحث مربوط به آن مطرح شوند و پاسخ یا پاسخ‌های مناسب دریافت کنند. اما نه منابع قابل توجه و مناسبی وجود دارد و نه نظام آموزشیِ ناکارآمد ما می‌تواند پاسخ‌گو باشد.
فروش شماره‌های آخر نشان داشت دو رقمی می‌شد، هرچند در آن سوی مرزها ما را تحسین می‌کردند. وقتی مخاطبِ نشریه‌ای خریدار آن نیست، به آن معناست که نیازِ مخاطب را برطرف نمی‌کند، یعنی محتوا با نیاز او هماهنگ نیست. ساده‌ترین راه این است که مخاطب را متهم کنیم به بی‌علاقگی، حال آن‌که عطش مخاطبان جوان بیانگر واقعیت دیگری است. پس باید مسیر را به سمت نیازهای آنان متمایل کرد.  تغییر مسیر نشان به همین دلایل است.

«نشانِ نو» چگونه خواهد بود؟
پیش از آن‌که بگوییم «نشانِ نو» چه خواهد بود بگذارید بگوییم چه نخواهد بود:
نشان به هیچ عنوان نوستالژیک نخواهد بود. دیزاین رو به آینده دارد، ذات دیزاین آینده‌نگر است. دیزاینر برای آینده دیزاین می‌کند. از گذشته درس می‌گیرد یا برداشت می‌کند و مسائل امروز را حل می‌کند برای رسیدن به شرایطی مطلوب‌تر. دیزاینرِ امروز  کنشگر اجتماعی و در نتیجه سیاسی است زیرا برای موقعیت و آینده‌ای بهتر دیزاین می‌کند. نوستالژی اما به گذشته با حسرت نگاه می‌کند، از امروز گریزان است و از آینده ناامید.
نشان  را مناسب نیازهای امروز برای مخاطبان ایرانی، به خصوص دانشجویان، منتشر خواهیم کرد. نشان پاسخ‌گوی نیازهای امروز و محل ارائۀ دیدگاه‌های گوناگون خواهد بود، به دیزاین و به همۀ رشته‌های متنوع آن توجه خواهد داشت، به مباحث روز دامن خواهد زد و از انتشار همۀ نظرها استقبال خواهد کرد.
در نخستین شماره مستقیماً به دو پرسش اساسی پرداخته‌ایم: دیزاین چیست؟ دیزاینر کیست؟ در هر شماره یک موضوع محوری خواهیم داشت اما این دو پرسش بنیادی همواره پیشِ روی‌مان خواهد بود.
از همۀ آن‌‌ها که دل در گرو دیزاین دارند دعوت می‌کنیم ما را یاری کنند. بی‌شک کمبودهایی در هر شماره، به‌ویژه در شمارۀ اول، خواهیم داشت. گوشزدمان کنید. آرزو می‌کنیم نشان بتواند باعث تعامل رشته‌های گوناگون دیزاین و در نتیجه گسترش دیزاین شود. زنده‌باد دیزاین.